6563 SAYILI ELEKTRONİK TİCARETİN DÜZENLENMESİ HAKKINDAKİ KANUN, E-TİCARET YAPANLAR VE HİZMET SAĞLAYICILARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE YAPTIRIMLAR

                                                           Av. Şaban KARA

                                               [email protected]

                                               [email protected]

                                                      Ağustos 2015 / İstanbul

Bilgi ve iletişim teknolojileri her geçen gün iş, ekonomi, ticaret ve kültür gibi hayatın tüm alanlarında değişikliklere sebep olmakta, teknolojilerin ortaya çıkardığı yeni hizmetler insanlığın yaşamını doğrudan etkilemektedir. Bilgisayarlar, akıllı cep telefonları, bankamatikler, internet bankacılığı işlemleri ve bilişim sistemleri üzerinden verilen hizmetler, modern hayatta insanlığın yaşamını kolaylaştırmak için çok büyük imkânlar sunmaktadır. Bilişim teknolojileri alanındaki değişim ve gelişim, bu alanda kişilerin hak ve yükümlülüklerini düzenleyecek, yeni ihtiyaçlara cevap verecek hukuki düzenlemeler yapılmasını gerektirmiştir.

01 Mayıs 2015 tarihinde yürürlüğe giren “6563 Sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun” ile; elektronik ticarete ilişkin esas ve usuller, ticari iletişim, hizmet sağlayıcı (e-ticaret yapan firmalar) ve aracı hizmet sağlayıcıların sorumlulukları, elektronik iletişim araçlarıyla yapılan sözleşmeler ile elektronik ticarete ilişkin bilgi verme yükümlülükleri ve uygulanacak yaptırımlar düzenlenmiştir. Kanunda istenmeyen elektronik postalara ilişkin olarak da açık düzenlemeler yapılmıştır. Zira Türkiye, Avrupa Birliğinin raporlarında, istenmeyen elektronik postaların yayıldığı ülkelerin başında yer alan ülkelerdendir. Yasayla bu durumun iyileştirilmesi için düzenlemeler yapılmıştır.

Kanunun “Hizmet Sağlayıcı” olarak tanımladığı; elektronik ortamda ticari faaliyette bulunan tüzel/özel kişiler ve “Aracı Hizmet Sağlayıcı” olarak tanımladığı; bunlara ticari faaliyetlerinde elektronik ticari ortam sağlayan tüzel/özel kişiler,  (yani ticari amaçlarla bir ürününü tanıtmak v.s. için telefon, çağrı merkezleri, faks, otomatik arama makineleri, akıllı ses kaydedici sistemler, elektronik posta, kısa mesaj gibi  araçlarla elektronik ortamda bizlere veri, ses ve görüntü içerikli ileti gönderen her kişi veya firma)  artık elektronik ortamlarda ticari faaliyetlerini bu yasaya uygun yapmak durumundadırlar. Aksi halde bu hizmet sağlayıcılar hakkında ciddi para cezaları uygulanması sözkonusudur.

Elektronik ticaret yapanlara;  elektronik ortamda yapılacak sözleşmelerde hizmet sağlayıcı/satıcının sözleşmeden önce alıcıyı bilgilendirme yükümlülükleri, yine bu kapsamda siparişlerde belirlenen kurallara uyma zorunluluğu, ticari iletişimlerde, promosyonlarda ve bu amaçla oyun ve yarışmalarda müşterilere yönelik bilgilendirmeler yapma yükümlülükleri yanında özellikle kamuoyunu yakından ilgilendiren elektronik iletilerin (kısa mesaj, e-posta, sesli aramalar vs.) kişinin onayı alınmadan göndermeme yükümlülüğü getirilmiştir.

Yasa, özellikle bir çok kişinin şikayetçi olduğu istenmeyen mesaj ve iletilerin önlenmesi açısından önemlidir. Kişinin onayı alınmaksızın mal veya hizmet tanıtmak için ticari amaçlı ileti, kısa mesaj veya faks gönderilemeyecek,  bu gayelerle kimse telefonla da aranamayacaktır. Bilhassa çağrı merkezleri ve otomatik arama cihazları ile kişilerin hiçbir sözleşme ve talebi olmaksızın devamlı surette aranlamarının, kısa mesajlarla rahatsız edilmelerinin önüne geçilmiştir. Ticare amaçlı bu tür iletiler ancak kişinin yazılı veya elektronik iletişim aracıyla (telefon, e-posta v.s) onay vermesi halinde gönderilebilecektir.

Yasaya aykırı hareket eden hizmet sağlayıcı özel/tüzel kişilere, yüksek para cezaları uygulanması öngörülmüştür. Örneğin kişinin onayı olmaksızın cep telefonuna kısa mesaj gönderilmesi halinde mesajı gönderen (hizmet sağlayıcı) için 1.000-TL’den ile 5.000-TL.’ye kadar İdari Para Cezası uygulanacaktır. Bu mesajın aynı anda birden çok kişiye gönderilmesi (toplu kısa mesaj) halinde bu ceza 10 katına kadar yani 50.000-TL.’ye kadar artırılabilecektir. Bu da elektronik ortamda yasaya aykırı ticaret yapan firma ve kişiler için oldukça caydırıcı bir yaptırımdır.

Yasa, yürürlükte olmasına rağmen, “istenmeyen mesajlardan” ve “tanıtım telefonlarından” tüketicilerin şikayetleri sürmekte, diğer yandan e-ticaret yapan firmaların, elektronik sistem üzerinden tüketicilerle yaptıkları sözleşmelerde yasanın aradığı “bilgi verme yükümlülüğü” ve “sipariş esaslarına” uygun olarak sistem altyapılarını düzenlemedikleri görülmektedir. Yasanın “hizmet sağlayıcı” olarak tanımladığı, elektronik ticaret yapan şirketlerin büyük kısmı, halen bu konuda hiçbir önlem almadıkları gibi eski uygulamalarına devam etmektedirler.

Yasa yürürlükte olmasına rağmen yaptırımlar açısından henüz uygulamasının yapılmamış olması, yasaya bağlı diğer mevzuatın düzenlenmemiş olması özellikle de henüz kamuoyunun ve elektronik ortamda ticari faaliyette bulunanların bu konunun önemi hakkında yeteri kadar bilgilendirilmemesi, halen eski uygulamaların devam etmesine sebep olarak gösterilebilir. Öncelikle belirtelim ki bu yasadaki yükümlülükler bir tarafın tüketici olduğu durumlarda doğmakta, sözleşmenin her iki tarafı da tüketici değil ise taraflar bu yükümlülüklerin aksini taraflar kararlaştırabilmektedirler. Diğer bir deyişle her iki tarafı da tacir olan e-ticaret sözleşmesinde bu yükümlülükler doğmayacaktır. Ayrıca bu yükükümlülükler, müşterinin doğrudan e-posta yoluyla veya telefonla görüşme suretiyle yaptığı sözleşmelerde veya taleplerde doğmayacaktır.

Peki, yasa e-ticaret yapan firmalar açısından ne gibi yükümlülükler getirmektedir? Hizmet sağlayıcılar elektronik sistemlerinde öncelike tüketiciyi/müşteriyi “bilgilendirme yükümlülüklerini” yerine getirmelidirler. Elektronik ortamda sözleşmenin kurulmasından önce firma, müşterinin kolayca ulaşabileceği şekilde ve güncel olarak tanıtıcı bilgilerini, açıklayıcı bir şekilde sözleşmenin kurulabilmesi için izlenecek teknik adımları, sözleşme metninin kendisi tarafından saklanıp saklanmayacağını, müşterinin bu sözleşmeye daha sonra erişiminin mümkün olup olmayacağını ve ne kadar süre erişim sağlayabileceğini, sözleşle kurulması aşamasında veri girişlerindeki hataların düzeltilmesine ilişkin teknik araçlara dair bilgileri, uygulayacağı gizlilik kurallarına ilişkin bilgileri, firma mensubu olduğu meslek kuruluşuna ve meslek kurallarına ilişkin bilgileri sunmak zorundadır. Elektronik sistemleri üzerinden alacakları “siparişlerde”; sipariş verilmeden önce alıcıya veri giriş hatalarını belirleyebilmesi ve düzeltebilmesi için uygun ve etkin teknik araçları sunmak,    siparişin onaylanması aşamasında ve ödeme bilgilerinin girilmesinden önce ödenecek toplam bedelin ve sözleşmenin şartlarının açık bir şekilde müşteri tarafından görülmesini sağlamak, siparişin alındığını gecikmeksizin elektronik ileşitim araçları ile teyit etmek zorundadır. Diğer yandan ticari iletişim yapan firmalar, müşterilerilerine; ticari iletişimin içeriği ve kimin (hangi şirket veya kişinin-firmanın) adına yapıldığını açıkça bildiren bilgiler sunmak zorundadırlar. İndirim ve promosyonlarda veya promosyon amaçlı yarışma ve oyunlarda bunların bu nitelikleri ve bu amaçla yapıldıkları açıkça belirlenebilir olmalı, katılım şartları açıkça anlaşılabilir ve ulaşılabilir olmalıdır.

Hizmet sağlayıcı firmalar açısından getirilen ve kamuoyu tarafından en bilinen yükümlülük ise Elektronik İletiler/SMS lerdir. Firmalar müşterilerinin yazılı veya elektronik iletişim araçları ile açık onayı olmaksızın “ticari elektronik ileti” gönderemeyecektir. Müşterinin uygun onayı alındıktan sonra gönderilecek ileti, onaya uygun olmalıdır. İletide firmayı tanıtan bilgiler ve telefon, faks, kısa mesaj numaları veya e-posta adresi gibi erişilebilir etkin iletişim bilgileri yer almalı, iletinin konusu, amacı ve kimin adına yapıldığı gibi bilgiler bulunmalıdır. Firmalar ayrıca elektronik iletiyi reddetme hakkını kullanabilmesi açısından ret bildiriminin elektronik iletişim araçlarıyla kolay ve ücretsiz olarak (kendisine) iletilmesini sağlamakla, gönderdiği iletide buna ilişkin bilgileri ve adımları bildirmekle yükümlüdür. Ret hakkını kullanan ve ticari elektronik ileti almak istemediğini bu yolla bildiren müşterilerin taleplerini derhal işleme koymalı, talebi müteakip 3 iş günü içinde firma artık müşteriye elektronik ileti göndermemek zorundadır. Son olarak firmalar e-ticaret sebebiyle edindikleri müşterilere ait kişisel bilgi ve verilerin saklanmasından ve güvenliğinden de sorumludur. Bu veriler ilgili kişinin onayı olmaksızın başka amaçlarla kullanılamaz ve üçüncü kişilere verilemez. Bunun aksine bir davranış ayrıca tezminat yükümlülüğünü ve cezai sorumluluğu gerektirebilecektir.

Bu yükümlülüklere uymayan firmalar; (ilgilinin/alıcının/müşterinin/tüketicinin şikayeti üzerine) Gümrük ve Ticaret İl Müdürlüğü’nün denetim ve incelemesine tabi olacak ve neticede yerine getirmediği her bir yükümlülüğe göre 1.000-TL’den 15.000-TL. ‘ye kadar İdari Para Cezası ile cezalandırılabilecektir. Özellikle ticari elektronik iletinin onay dışında aynı anda birden fazla kişiye gönderilmesi halinde uygulanacak para cezası 50.000-TL.’ye kadar çıkabilmektedir. Her bir şikayet için ayrı ceza düzenlendiği düşünüldüğünde, yasadaki yükümlülüklerin yerine getirilmesi, e-ticaret yapan firmaların ticari faaliyetlerinin devamı açısından hayati önem taşımaktadır. Yasanın yürürlüğe girmesinden sonra tüketicilerin şikayetlerinde aşırı bir artış sözkonusu olmasına rağmen yasanın tüm kurumlarıyla henüz tam anlamıyla uygulandığı söylenemez. İlgili yönetmelik de yürürlüğe girdiği taktirde Gümrük ve Ticaret İl Müdürlükleri’nin alacakları şikayetler üzerine denetim ve incelemelerinin artacağı değerlendirilmektedir.

Bu sebeple firmaların, teknik bilişim uzmanları ve hukukçularının desteği ile; gerek bilişim ve internet sistemlerinde gerekse diğer elektronik sistemlerinde gerekli teknik altyapıyı sağlamaları, elektronik ticaret sözleşmelerinin yasaya göre yeniden düzenlemeleri, elektronik ileti altyapılarında ve içeriklerinde yasaya uygun değişiklikleri yapmaları, yüklü idari para cezalarına muhatap olmamaları açısından uygun olacaktır.

BU YAZI/MAKALE, YAZILI VE ELEKTRONİK ORTAMDA KAYNAK GÖSTERMEDEN YAYINLANAMAZ.